Prof. Małgorzata Żytko o zestawach Lekcje z klasą

Mama pewnego młodego człowieka, przyszłego laureata nagrody Nobla, gdy wracał ze szkoły pytała nie o to, jaką ocenę dostał, ale czy zadał nauczycielowi jakieś ciekawe pytanie. Szkoła powinna stać się miejscem, gdzie dzieci w bezpiecznej, nieskrępowanej i pełnej zaufania atmosferze mają potrzebę i motywację do zadawania pytań. W praktyce jednak to pytania zadaje nauczyciel i oczekuje niejednokrotnie dość jednoznacznej odpowiedzi. Rzadziej zachęca dzieci do dyskusji, prezentowania swojego zdania, unika wartościowania ich odpowiedzi, ale rozmawia, prowadzi dialog, jest zaciekawiony tym, co mają do powiedzenia dzieci, jak myślą, jakie stosują strategie rozwiązywania problemów.

Projekt Fundacji Uniwersytet Dzieci pod nazwą Lekcje z Klasą to propozycja dla nauczycieli i uczniów klas I-III oraz IV-VI, która pozwala uczynić szkolne zajęcia interesującymi, zachęcającymi do podejmowania różnorodnych działań, zaspokajających ciekawość poznawczą dzieci. Wspólną cechą wszystkich scenariuszy proponowanych nauczycielom jest jakieś kluczowe pytanie, które może zadać dziecko. Staje się ono przewodnim tematem a aktywności uczniów są skoncentrowane wokół poszukiwania na nie pogłębionej odpowiedzi. Kluczowe pytania, wokół których organizowane są zajęcia dotyczą zjawisk przyrodniczych, fizycznych, świata zwierząt i roślin, uczestnictwa w kulturze i aktywności artystycznej a także relacji społecznych i działań obywatelskich w procesie budowania demokracji. Pytania mają charakter intrygujący, zaskakujący, zachęcający do poszukiwania odpowiedzi, oto kilka przykładów: Ile matematyki jest w obrazie?, Czym ludzie różnią się między sobą?, Co łączy człowieka z piramidą Cheopsa?, Jak powstaje cień? Do czego zwierzęta wykorzystują ślinę? Jak zaprojektować plac zabaw? Czy komórki nerwowe mogą popełniać błędy? Dlaczego mleko kupuje się w kartonie?  Jak podejmować decyzje w grupie?  Na czym polega budżet obywatelski?  Jak stworzyć przepis na tolerancję? Jak zwierzęta wybierają przywódcę? Jak zbudować prosty mikroskop?

Warto podkreślić, iż  w projekcie Lekcje z Klasą przyjęto założenie dotyczące konieczności nawiązywania podczas zajęć do wiedzy osobistej uczniów, zdobywanej z różnych źródeł i mogącej się ujawnić w szkole, jeżeli stworzy do tego warunki nauczyciel. Szkoła dawno przestała być monopolistą wiadomości, natomiast może stać się miejscem rozwijania krytycznego i twórczego myślenia, dokonywania wyboru, dzielenia się informacjami i interpretacjami, podejmowania decyzji, zdobywania społecznych doświadczeń, badania i odkrywania świata. Praca nauczyciela ze scenariuszami Lekcji z Klasą stwarza takie możliwości.

Scenariusze zawierają propozycje działań, które nauczyciel może zorganizować w klasie, angażując uczniów do różnorodnej aktywności. W każdym projekcie scenariusza jest też przygotowany materiał merytoryczny dla nauczyciela, który pomaga uporządkować dotychczasową wiedzę na dany temat, wskazuje współczesne rozumienie wielu zagadnień, weryfikuje informacje. Poza tym scenariusze zawierają dodatkowe materiały: filmy i animacje, prezentacje, gry, karty pracy. Materiał filmowy pozwala poznać wiele ciekawych osób, których  funkcjonowanie życiowe wiąże się z przełamywaniem stereotypów, ograniczeń związanych z własną niesprawnością, odwaga działania i poczucie misji społecznej a także postawa obywatelska związana z aktywnością na rzecz innych.

Ważny obszar tematyczny zestawu materiałów Lekcje z Klasą dotyczy edukacji społecznej. To kluczowe zagadnienie, zaniedbywane w szkole, a niezwykle ważne z perspektywy potrzeb rozwojowych dzieci, ich zainteresowań i zdobywania doświadczeń pozwalających świadomie i odpowiedzialnie funkcjonować w społeczeństwie. Dzieci więc rozmawiają o emocjach i sposobach ich wyrażania w grupie, zastanawiają się nad swoimi mocnymi stronami, próbują realizować marzenia, przygotowują projekty w budżecie partycypacyjnym, analizują, co ludzi łączy a co dzieli ludzi, uczą się otwartości, empatii i odwagi w działaniach społecznych. Mają okazję pracować w grupach, poszukiwać informacji w różnych źródłach, wykorzystywać wiedzę osobistą i integrować ją z nowymi wiadomościami i umiejętnościami.

Skupienie projektów lekcji wokół kluczowego pytania ułatwia integrowanie umiejętności wiadomości z różnych obszarów przedmiotowych, pogłębianie ich rozumienia podczas rozwiązywania problemów i wykorzystywanie w konkretnym kontekście. A to sprzyja pozytywnej motywacji do uczenia się i wspólnego działania.

Projekt Fundacji Uniwersytet Dzieci  Lekcje z Klasą pozwala wzbogacić warsztat pracy nauczyciela szkoły podstawowej, może stać się inspiracją do nowych pomysłów nauczycieli, pozwalających wykorzystać potencjał poznawczy i społeczno-emocjonalny dzieci.

Prof. UW dr hab. Małgorzata Żytko, Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Warszawski.